FT: Η δημοκρατία δοκιμάζεται σε Μεγάλη Βρετανία και ΗΠΑ

Οι κρίσεις στα κόμματα των Ρεπουμπλικάνων και των Εργατικών είναι εντυπωσιακά παρόμοιες. Και στις δύο περιπτώσεις, ένας ηγέτης προέκυψε από το περιθώριο της πολιτικής και οδήγησε το κόμμα προς μια διαφορετική και ριζοσπαστική κατεύθυνση. Η εμφάνιση του Ντόναλντ Τραμπ και του Τζέρεμι Κόρμπιν απειλεί να καταστρέψει τις προοπτικές των δύο κομμάτων στις εκλογές -και θα σπείρει διχασμό και ιδεολογική σύγχυση μακροπρόθεσμα.

Ακόμη και αν ο κ. Τραμπ και ο κ. Κόρμπιν δεν φτάσουν ποτέ στον Λευκό Οίκο ή στην Ντάουνινγκ Στριτ, η επιρροή τους είναι επίσης ζημιογόνα για το ευρύτερο πολιτικό σύστημα. Οι δημοκρατίες που λειτουργούν σωστά χρειάζονται μια αξιόπιστη αντιπολίτευση που θα καθιστά υπόλογη την κυβέρνηση. Αλλά στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή η βασική λειτουργία πλέον δεν εκτελείται όπως πρέπει.

Στη Βρετανία, η δυσκολία της διαπραγμάτευσης της βρετανικής εξόδου από την ΕΕ ζητά απελπισμένα μιαυπεύθυνη αντιπολίτευση σε επαγρύπνηση. Η κυβέρνηση, με την Τερέζα Μέι επικεφαλής, έχει καταφέρει να αποκτήσει τη φήμη πως είναι ικανή, εν μέρει διότι οι Εργατικοί είναι ένα μπάχαλο. Και πάλι, παρότι έχουν περάσει δύο μήνες από όταν η Βρετανία ψήφισε υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις πως η κυβέρνηση της Μέι έχει ιδέα για το πώς να χειριστεί την κατάσταση. Η απλή επανάληψη του «Brexit σημαίνει Brexit» δεν υποκαθιστά τη στρατηγική.

Μια ικανή αντιπολίτευση μέχρι τώρα θα είχε πιέσει τρομερά την κυβέρνηση Μέι. Θα υπογράμμιζε τις διαφωνίες μεταξύ των υπουργών που έχουν επωμιστεί τις διαπραγματεύσεις του Brexit. Και θα σφυροκοπούσε την πρωθυπουργό για την αποτυχία της να αποσαφηνίσει τις προτεραιότητές της σε κρίσιμα ζητήματα, όπως οι συμβιβασμοί στο θέμα της μετανάστευσης και της πρόσβασης στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.

Αλλά το Εργατικό κόμμα του κ. Κόρμπιν δεν έχει καταφέρει να κάνει τίποτε από αυτά. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ο κ. Κόρμπιν είναι στην ουσία κρυφός υποστηρικτής του Brexit. Ή μπορεί να οφείλεται απλά στην ανικανότητα. Ό,τι κι αν συμβαίνει, το Εργατικό κόμμα δεν ανταποκρίνεται στα καθήκοντά του.

Η κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιο άσχημη. Η ιδέα που έχει ο κ. Τραμπ για το τι είναι αντιπολίτευση, είναι να πιάνεται από όποια εκκεντρική θεωρία συνωμοσίας κυκλοφορεί στο ίντερνετ ή στο ραδιόφωνο. Η καμπάνια του Τραμπ έχει τέτοια εμμονή με το να απεικονίζει τη Χίλαρι Κλίντον και τους Δημοκρατικούς ως «διεφθαρμένους», που δεν έχει καταφέρει να επισημάνει πραγματικά προβλήματα που έχουν καλλιεργηθεί κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ομπάμα. Μεταξύ αυτών είναι η συνεχιζόμενη αποτυχία στη Συρία και η ανησυχία ότι η αμερικανική οικονομία είναι εξαρτημένη από υπερβολικά χαλαρές νομισματικές πολιτικές. Σε μια δημοκρατία που λειτουργεί σωστά, αυτά τα θέματα θα βρίσκονταν στο επίκεντρο των προεδρικών εκλογών. Ετσι όπως είναι η κατάσταση, έχουν χαθεί στην ατέλειωτη σειρά αντιπαραθέσεων που ξεκίνησαν από την καμπάνια του Τραμπ.

Οι ομοιότητες μεταξύ των φαινομένων του Κόρμπιν και του Τραμπ δεν φαίνονται λόγω των σχεδόν κωμικών διαφορών μεταξύ των δύο πολιτικών. Ο κ. Κόρμπιν επισήμως επιμένει ότι «δεν εμπλέκεται» σε προσωπικές προσβολές. Ο κ. Τραμπ σχεδόν δεν κάνει τίποτε άλλο. Ο ηγέτης των Εργατικών περνά τον περισσότερο καιρό του στον κήπο του σπιτιού του. Το φυσικό περιβάλλον του κ. Τραμπ είναι μια σουίτα τελευταίου ορόφου. Ο κ. Κόρμπιν είναι ακροαριστερός. Ο κ. Τραμπ είναι ακροδεξιός. Ο κ. Κόρμπιν είναι διεθνιστής. Ο κ. Τραμπ είναι εθνικιστής.

Όμως, παρά τις διαφορές αυτές, οι ηγέτες έχουν πολλά κοινά. Και οι δύο είναι «αντισυστημικοί» πολιτικοί. Και οι δύο έχουν αρπάξει τον έλεγχο των κομμάτων τους κινητοποιώντας νέες ακτιβιστικές ομάδες και ψηφοφόρους. Οι ακτιβιστές του Τραμπ και του Κόρμπιν απεχθάνονται την παλαιά φρουρά των κομμάτων τους και συχνά έχουν έναν υπαινιγμό βίας στη ρητορική τους.

Ο κ. Κόρμπιν και ο κ. Τραμπ έχουν επίσης επισημανθεί για τη συμπάθειά τους προς τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν και τον σκεπτικισμό τους σχετικά με το ΝΑΤΟ. Οι παρυφές των κινημάτων τους φαίνεται επίσης να έχουν μολυνθεί από αντισημιτισμό, που ίσως αντανακλά την παραδοσιακή καχυποψία της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς πως «το σύστημα» βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Εβραίων.

Οι ομοιότητες μεταξύ των δύο κινημάτων υπονοούν ότι ο παραδοσιακός διαχωρισμός δεξιάς-αριστεράς ίσως δεν είναι πια ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσει κανείς την αγγλοαμερικανική πολιτική. Αντίθετα, η νέα πολιτική εξελίσσεται σε σύγκρουση μεταξύ κατεστημένων και αντισυστημικών κομμάτων.

Το ίδιο μοτίβο μπορεί να παρατηρηθεί σε μεγάλο κομμάτι της δυτικής Ευρώπης, με την άνοδο αντισυστημικών κομμάτων όπως το ιταλικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο, το ισπανικό Podemos και το γερμανικό AfD. Κάποια από αυτά περιγράφονται ως ακροδεξιά και κάποια ως ακροαριστερά. Το χαρακτηριστικό που μοιράζονται σχεδόν όλα είναι ο ισχυρισμός ότι το σύστημα «χειραγωγείται» και πως ο απλός κόσμος ποδοπατιέται από τις ελίτ. Στην εξωτερική πολιτική, τείνουν να είναι φιλορώσοι.

Δεδομένων των αποτυχιών με τον πόλεμο του Ιράκ και τη χρηματοπιστωτική κρίση, σε συνδυασμό με μια μακρά στασιμότητα στο βιοτικό επίπεδο, δεν είναι απροσδόκητο ότι οι ψηφοφόροι στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη αναζητούν πιο ριζοσπαστικές εναλλακτικές. Αλλά οι εκπρόσωποι αυτού του νέου ριζοσπαστισμού στις ΗΠΑ και τη Βρετανία είναι δυστυχώς ηγέτες χωρίς εποικοδομητικές ιδέες, εκτός κι αν θεωρείτε ότι ο προστατευτισμός και η διάλυση του ΝΑΤΟ είναι τα κλειδιά για το μέλλον.

Αντί να εισάγουν δημιουργικές νέες ιδέες, οι κ. Κόρμπιν και Τραμπ έχουν απλώς καταφέρει να αναμασούν κάποιες κακές παλιές ιδέες: κρατικός έλεγχος της οικονομίας στην περίπτωση του κ. Κόρμπιν και απομονωτισμός του τύπου «Πρώτα η Αμερική» στην περίπτωση του κ. Τραμπ.

Αυτά τα δύο άτομα μπορεί ποτέ να μην πάρουν στα χέρια τους πραγματική εξουσία. Αλλά η άνοδός τους στη δημοσιότητα είναι ένδειξη πραγματικής αρρώστιας στη βρετανική και την αμερικανική δημοκρατία.

Πηγή: Financial Times, Euro2day.gr