Τη σημασία που έχει η αγορά ακινήτων για την οικονομία αλλά γιατί πρέπει να την γνωρίζουν οι πολίτες εξηγεί το Κέντρο Χρηματοοικονομικής Υπευθυνότητας- που υλοποιείται από τη doValue σε συνεργασία με το Εργαστήριο Χρηματοοικονομικής του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Όπως επισημαίνει το Κέντρο, η σωστή κατανόηση των παραγόντων που διαμορφώνουν τις τιμές και των υπαρκτών κινδύνων συνδέεται άμεσα με την κοινωνική σταθερότητα, αφού η κατοικία αποτελεί θεμέλιο της οικογενειακής και οικονομικής ασφάλειας. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει το Κέντρο, η σημασία της αγοράς ακινήτων για μια οικονομία αποτυπώνεται σε πέντε βασικούς άξονες:
- Οικονομικές επιπτώσεις με ισχυρό αποτύπωμα στην κοινωνία και στο τραπεζικό σύστημα: Η αγορά ακινήτων συμβάλλει σημαντικά στο ΑΕΠ μέσω επενδύσεων, οικοδομικής δραστηριότητας και συναλλαγών σε κατοικίες, εμπορικά ακίνητα και τουριστικές υποδομές. Οι διακυμάνσεις των τιμών επηρεάζουν τον πληθωρισμό, την αγοραστική δύναμη και τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, δεδομένου ότι τα στεγαστικά δάνεια αποτελούν μεγάλο τμήμα της τραπεζικής χρηματοδότησης.
- Μέσο αποθήκευσης πλούτου και επένδυσης: Για τους περισσότερους ανθρώπους, η αγορά ακινήτων είναι η μεγαλύτερη επένδυση που θα κάνουν στη ζωή τους. Τα ακίνητα θεωρούνται σταθερά περιουσιακά στοιχεία, με μακροπρόθεσμη διατήρηση αξίας και δυνατότητα παραγωγής εισοδήματος μέσω ενοικίασης. Σε ασταθείς οικονομίες, λειτουργούν ως «ασφαλές καταφύγιο» απέναντι σε πληθωριστικές πιέσεις και οικονομικές κρίσεις.
- Κοινωνική και οικογενειακή σημασία: Η κατοικία δεν είναι απλώς οικονομική συναλλαγή, αλλά θεμέλιο της ποιότητας ζωής. Η απόκτηση ακινήτου παρέχει σταθερότητα, ασφάλεια και οικογενειακή ευημερία. Οι τάσεις της αγοράς επηρεάζουν το αστικό τοπίο, τις μετακινήσεις, την κοινωνική συνοχή και την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες.
- Επιχειρηματικές και αναπτυξιακές ευκαιρίες: Η αγορά ακινήτων περιλαμβάνει όχι μόνο κατοικίες, αλλά και επαγγελματικούς χώρους, τουριστικά ακίνητα και επενδύσεις σε γη. Η ανάπτυξη υποδομών, η τεχνολογία «έξυπνων» κτιρίων και η ενεργειακή απόδοση επηρεάζουν τις επιλογές επενδυτών και χρηστών.
- Αντανάκλαση της οικονομικής υγείας: Η κατάσταση της αγοράς λειτουργεί ως βαρόμετρο της οικονομίας. ‘Ανοδος σημαίνει ανάπτυξη και εμπιστοσύνη, ενώ κρίση, όπως του 2008 είχε επιπτώσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και την κοινωνία.
Με αυτά τα δεδομένα, η κατανόηση των δυναμικών της αγοράς ακινήτων είναι κρίσιμη για επενδυτές, ιδιώτες και φορείς χάραξης πολιτικής.
Δείκτες για την αξιολόγηση της κατοικίας
Μια ακόμη σημαντική διάσταση που αναλύει το Κέντρο αφορά την αξιολόγηση του αν μια κατοικία είναι φθηνή ή ακριβή μέσα από διεθνώς αναγνωρισμένους δείκτες. Συχνά, οι αγοραστές στηρίζονται στην προσωπική τους αίσθηση ή σε συγκρίσεις με γνωστούς, όμως οι αριθμοί δίνουν μια πιο ψύχραιμη και αντικειμενική εικόνα.
Ειδικότερα σύμφωνα με τον ενημερωτικό σημείωμα του Κέντρο Χρηματοοικονομικής Υπευθυνότητας, ο πρώτος δείκτης είναι ο Δείκτης Τιμής προς Εισόδημα (Price-to-Income Ratio), που μετρά πόσα χρόνια καθαρού ετήσιου εισοδήματος απαιτούνται για την αγορά μιας μέσης κατοικίας.
Τιμές μεταξύ 3 και 5 θεωρούνται καλές, 6 έως 8 οριακές και πάνω από 8 πιθανή υπερτίμηση ή φούσκα. Για παράδειγμα, εάν ένα ακίνητο κοστίζει 200.000 ευρώ και το καθαρό ετήσιο εισόδημα ενός νοικοκυριού είναι 20.000 ευρώ, τότε ο δείκτης είναι 10, υποδηλώνοντας υψηλό κόστος σε σχέση με το εισόδημα.
Ο δεύτερος δείκτης είναι ο Δείκτης Τιμής προς Ενοίκιο (Price-to-Rent Ratio), που συγκρίνει την τιμή αγοράς με το ετήσιο ενοίκιο, δείχνοντας ποια επιλογή, αγορά ή ενοικίαση, είναι πιο συμφέρουσα. Επίπεδα 10-15 σημαίνουν ότι συμφέρει η αγορά, 16-20 ισορροπημένη σχέση και πάνω από 20 ότι πιθανόν συμφέρει η ενοικίαση. Αντιστρέφοντας τον δείκτη, υπολογίζεται η ετήσια μικτή απόδοση (yield), π.χ. δείκτης 20 ισοδυναμεί με 5% απόδοση. Αυτοί οι δείκτες δεν αντικαθιστούν τις ατομικές ανάγκες ή προτιμήσεις, αλλά αποτελούν βασικό εργαλείο αποφυγής υπερβολών και λήψης αποφάσεων που στηρίζονται σε δεδομένα και όχι σε προσδοκίες.
Οι δείκτες αυτοί, επισημαίνεται, δεν αντικαθιστούν την προσωπική εκτίμηση ή τις ανάγκες του κάθε αγοραστή, αλλά αποτελούν αντικειμενικά εργαλεία για να αξιολογηθεί η αγορά με ψυχραιμία. Η γνώση αυτών των δεικτών βοηθά να αποφύγουμε υπερβολές και «φούσκες» και να στηρίξουμε τις αποφάσεις μας σε δεδομένα, όχι μόνο σε προσδοκίες
Η συνδυασμένη χρήση τους βοηθά να εντοπίζονται πιθανές υπερτιμήσεις και να διασφαλίζεται μεγαλύτερη διαφάνεια στην αγορά. Όπως προκύπτει από την ανάλυση του Κέντρου Χρηματοοικονομικής Υπευθυνότητας, η κατοικία δεν είναι μόνο οικονομικό μέγεθος αλλά και κοινωνικός πυλώνας.
Η σταθερότητα σε αυτόν τον τομέα συμβάλλει στην οικογενειακή ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή και την ευρύτερη ανθεκτικότητα της οικονομίας.
Οι δείκτες
Υπάρχουν επίσης αρκετοί αξιόπιστοι δείκτες για την αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, οι οποίοι παρέχουν εικόνα για τις τιμές, τις τάσεις και τη δυναμική της αγοράς, είτε για κατοικίες είτε για επαγγελματικά ακίνητα. Αυτοί οι δείκτες δημοσιεύονται από θεσμικούς φορείς, τράπεζες, μεσιτικά δίκτυα και ερευνητικά ιδρύματα. Στο ενημερωτικό σημείωμα αναφέρονται μεταξύ άλλων:
- Ο Δείκτης Τιμών Κατοικιών – Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ): Ο πιο επίσημος και αξιόπιστος δείκτης στην Ελλάδα. Παρέχει στοιχεία για τις τιμές παλαιών και νέων κατοικιών, διαχωρισμένα ανά περιοχή (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, μεγάλες πόλεις, υπόλοιπη χώρα). Ενημερώνεται τριμηνιαία. Διαθέτει ξεχωριστούς δείκτες για ενοίκια, επαγγελματικά ακίνητα, κ.ά.
- Εμπορικοί Δείκτες Real Estate – ΕΛΣΤΑΤ & ICAP: Στατιστικά δεδομένα για νέες οικοδομές, άδειες δόμησης, αξία κατασκευών. Χρήσιμα για παρακολούθηση της οικοδομικής δραστηριότητας.
- Δείκτες Επενδυτικής Ζήτησης – Enterprise Greece, Golden Visa Stats: Δεδομένα για ξένες επενδύσεις σε ακίνητα μέσω Golden Visa. Ενδείξεις για πιέσεις στις τιμές σε συγκεκριμένες περιοχές (π.χ. Αθήνα κέντρο, νότια προάστια, νησιά).
Η αγορά ακινήτων λειτουργεί σαν καθρέφτης μίας χώρας καθώς σε περιόδους ανόδου, τροφοδοτεί την ανάπτυξη, ενισχύει την εμπιστοσύνη και δημιουργεί ευκαιρίες. Σε περιόδους κρίσης, η διατήρηση της ισορροπίας της είναι κρίσιμη για να προστατευθούν νοικοκυριά, επενδυτές και η ίδια η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η γνώση των δεικτών, η κατανόηση των κινήτρων που κινούν την αγορά και η προσαρμογή στις νέες τεχνολογικές και ενεργειακές απαιτήσεις μπορούν να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη και σε έναν κύκλο υπερτίμησης που καταλήγει σε κρίση. Σε μια περίοδο που η στέγη είναι στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, η ενημέρωση και η υπεύθυνη λήψη αποφάσεων παραμένουν οι καλύτερες εγγυήσεις για μια αγορά που θα υπηρετεί τόσο την οικονομία όσο και την κοινωνία.