Σε κρίσιμη καμπή βρίσκεται πλέον η «πράσινη μετάβαση» της ελληνικής ακτοπλοΐας, καθώς αυτήν τη στιγμή παρά τις ήδη εξαγγελθείσες χρηματοδοτήσεις στην αγορά απουσιάζει η δημιουργία ενός συγκεκριμένου μηχανισμού διοχέτευσης.
Ο πρόεδρος της Ένωσης Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Στελεχών της Ναυτιλίας, Γιώργος Ξηραδάκης,μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ επεσήμανε ότι χωρίς ένα σαφές σχέδιο με στρατηγική, στόχους και διαδικασίες, οι πόροι παραμένουν «κλειδωμένοι», ενώ η αγορά περιμένει να περάσει από τις υποσχέσεις στην πράξη, ώστε να στηριχθούν πρώτα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της ακτοπλοϊας και να ανανεωθεί στη συνέχεια στο σύνολό του ο ακτοπλοϊκός στόλος ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο για την ενίσχυση της ελληνικής ναυπηγικής βιομηχανίας.
«Έχουμε φθάσει στο σημείο διαπίστωσης της άμεσης αναγκαιότητας να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για να ξεκινήσει η πολυπόθητη μετάβαση του στόλου σε ένα πράσινο όσο το δυνατόν περιβάλλον» τονίζει ο κ. Ξηραδάκης, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι “οι αλλεπάλληλες ανακοινώσεις της τελευταίας δεκαετίας, έχουν «κουράσει την αγορά» και δεν επιτρέπουν ούτε στους επενδυτές ούτε στα ναυπηγεία να χαράξουν σταθερή στρατηγική”.
Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι ο νέος κύκλος ανανέωσης απαιτεί χρηματοδοτικά εργαλεία και στήριξη της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας, αλλά και πραγματική διάθεση από τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις να επενδύσουν.
Σημειώνει, εάν και εφόσον έχουμε εξασφαλίσει κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του κρατικού κορβανά για την επόμενη πενταετία ή δεκαετία καλό είναι άμεσα να στηθεί ο απαραίτητος μηχανισμός με τη σύμπραξη αναπτυξιακών μονάδων και ιδιωτικών εταιριών.
Τέλος, χαρακτηρίζει κρίσιμη την άμεση διευκρίνιση του ρόλου του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) ως προς το τι μπορεί να υποστηρίξει για τη ναυτιλία μικρών αποστάσεων και την επιβατηγό ναυτιλία.
«Μέχρι τώρα το μόνο που μπορεί να υποστηρίξει είναι τα πλοία μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, δηλαδή τα ηλεκτρικά πλοία, των οποίων η τεχνολογία δεν είναι ακόμη διαθέσιμη στο εύρος που χρειάζεται ο κλάδος», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Τι έχει ανακοινωθεί έως σήμερα
Σημειώνεται ότι το φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και “πρασινίσματος” της ελληνικής ακτοπλοΐας ξεκινά με ευρωπαϊκούς πόρους και τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Η ενίσχυση για τον κλάδο θα φτάσει τα 300 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, που τροφοδοτείται από τα έσοδα του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS) που καταβάλουν κάθε χρόνο οι ναυτιλιακές εταιρείες.
Η Ε.Ε. έχει αποφασίσει να επιστρέφει στον ναυτιλιακό κλάδο μέρος των εσόδων που συγκεντρώνονται από την εφαρμογή του συστήματος εμπορίας ρύπων ETS στη ναυτιλία, που τέθηκε σε ισχύ από το 2024.
Δεδομένου ότι τα χρήματα από το Ταμείο θα εισρέουν σταδιακά προβλέπεται επίσης ενδιάμεση χρηματοδότηση μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ΕΤΕπ με τη μορφή εγγυήσεων και χαμηλότοκων δανείων έως 700 εκατ. ευρώ.
Ο συνδυασμός επιχορηγήσεων και δανεισμού θα επιτρέψει την άμεση προκήρυξη του προγράμματος, κινητοποιώντας ιδιωτικά και ευρωπαϊκά κεφάλαια, ενώ παράλληλα θα δώσει ώθηση στη ναυπηγική βιομηχανία της χώρας.
Οι παρεμβάσεις που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: νέες ναυπηγήσεις, ενεργειακές αναβαθμίσεις υφιστάμενων πλοίων, μεγάλες μετασκευές.
Σημειώνεται εξάλλου ότι στο ΕΣΠΑ 2021-2027 έχουν ήδη εξασφαλιστεί 80 εκατ. ευρώ για την πράσινη ακτοπλοΐα.
Ωστόσο, η Ε.Ε. θέτει ως προϋπόθεση οι εκταμιεύσεις να εντάσσονται σε σχήματα ΣΔΙΤ, κάτι που χαρακτηρίζεται δύσκολο στην εφαρμογή του.
Παρά τις δυσκολίες, τα κονδύλια παραμένουν διαθέσιμα και μπορούν να αξιοποιηθούν, εφόσον διαμορφωθεί το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο.
Τι προτείνουν άλλα στελέχη του κλάδου
Για τη δημιουργία του κατάλληλου μηχανισμού που θα διαθέσει στην ακτοπλοϊκή αγορά τα απαραίτητα κονδύλια αναφέρονται στο ίδιο μήκος κύματος με τον Γ. Ξηραδάκη και άλλα στελέχη της αγοράς μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Σημειώνουν ότι θα απαιτηθεί πρώτα από όλα η σύσταση ενός ειδικού ταμείου χαρτοφυλακίου -ενός «κουμπαρά»- που θα διαχειρίζεται τα κονδύλια του Ταμείου Εκσυγχρονισμού αλλά και τις χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Το ταμείο αυτό επισημαίνουν, μπορεί να φιλοξενηθεί από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα ή το Υπερταμείο και το οποίο θα λειτουργεί με τη συμμετοχή των συναρμόδιων υπουργείων.
Ένα διοικητικό συμβούλιο παράλληλα θα θέτει τα κριτήρια και τις διαδικασίες επιλογής, ενώ οι τράπεζες θα έχουν ρόλο-κλειδί, καθώς οι πιστώσεις που θα έχουν τη μορφή τραπεζικών προϊόντων θα απαιτούν συνεχή αξιολόγηση και παρακολούθηση. Κομβικό στοιχείο της πράσινης μετάβασης αποτελεί επίσης η στήριξη των μικρομεσαίων ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων, των λεγόμενων «μοναβάπορων».
Αυτές, σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες που δικαιούνται μόνο δανειακά εργαλεία, μπορούν να λάβουν και επιχορηγήσεις, κάτι που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί στρατηγικής σημασίας για τη διατήρηση του ανταγωνισμού.
Οι επιχορηγήσεις θα δίνονται με προκηρύξεις και αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων, ενώ το κράτος θα μπορεί να στηρίζει τις επενδύσεις και με φοροαπαλλαγές ή χαμηλότοκα δάνεια.
Παράλληλα, τα προβλήματα συντονισμού είναι εμφανή: το RRF (Ταμείο Ανάκαμψης) χρηματοδότησε μόνο μια μελέτη μέσω ΤΑΙΠΕΔ, χωρίς μέχρι σήμερα να έχουν ανακοινωθεί τα πορίσματά της. Αντίστοιχα, για τις άγονες γραμμές παραμένουν δεσμευμένα 80 εκατ. ευρώ μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα ΣΔΙΤ, τα οποία όμως δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί.
Το μήνυμα από την αγορά είναι σαφές: «Τα χρήματα υπάρχουν, αλλά πρέπει να φτιαχτεί ο μηχανισμός για να φτάσουν στην ακτοπλοΐα».
Η πρόκληση είναι διπλή – αφενός να στηριχθούν οι μικρομεσαίοι παίκτες που κινδυνεύουν να βγουν εκτός αγοράς, αφετέρου να διασφαλιστεί ότι η πράσινη μετάβαση θα αποτελέσει πραγματική ευκαιρία για τη στήριξη του ακτοπλοϊκού κλάδου αλλά και της ελληνικής ναυπηγικής βιομηχανίας και όχι χαμένη υπόθεση.