‘Αρθρο του Χάρη Νταντάνη*
Ήταν Σεπτέμβριος του 2014 όταν η Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ δημοσίευσε έναν «οδικό χάρτη» ομαλοποίησης της νομισματικής πολιτικής και της πολιτικής διακράτησης αξιογράφων.
Η εν λόγω δημοσίευση κρίθηκε αφενός σκόπιμη καθώς οι νέες βελτιώσεις των εργαλείων της Fed ενδεχομένως να προκαλέσουν αλλαγές σε ορισμένα στοιχεία της διαδικασίας ομαλοποίησης της νομισματικής της πολιτικής και αφετέρου κατάλληλη από χρονική άποψη.
Τότε, είχε σημειωθεί ότι το εύρος του επιτοκίου θα παραμένει αμετάβλητο στο 0%-0.25% για «υπολογίσιμο» χρονικό διάστημα μετά τη λήξη του προγράμματος αγοράς χρηματοοικονομικών στοιχείων καθώς και ότι ο οδικός χάρτης είχε την υποστήριξη όλων πλην ενός των μελών της FOMC.
Τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους, η Επιτροπή διαφοροποίησε ελαφρώς το λεξιλόγιό της. Συγκεκριμένα, προστέθηκε ότι η επιτροπή «εκτιμά ότι μπορεί να είναι υπομονετική» απέναντι στο ενδεχόμενο ομαλοποίησης της νομισματικής πολιτικής αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι η αύξηση των επιτοκίων.
Τον Φεβρουάριο του 2015, η κα. Yellen μιλώντας στην Επιτροπή Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών της Βουλής των Αντιπροσώπων τόνισε ότι παρατηρείται «υπολογίσιμη» πρόοδο της αγοράς εργασίας ωστόσο υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω βελτίωση.
Επισήμανε ότι εξωτερικοί παράγοντες όπως η χαμηλότερη ανάπτυξη της Κίνας και της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να θέσουν κινδύνους στο ρυθμό ανάπτυξης της Αμερικανικής οικονομίας.
Εστιάζοντας στη νομισματική πολιτική, ανέφερε ότι η κρίση της Επιτροπής αντανακλά το γεγονός ότι ο πληθωρισμός κυμαίνεται «πολύ χαμηλότερα» του στόχου 2% τονίζοντας ότι δεν είναι πιθανή η αύξηση των επιτοκίων «στις επόμενες δυο συνεδριάσεις». Υποστήριξε ότι αν οι συνθήκες βελτιωθούν, όπως αναμένεται, τότε σε κάποιο σημείο η Επιτροπή θα αρχίσει να συλλογίζεται την αύξηση των επιτοκίων «από συνεδρίαση σε συνεδρίαση». Ήταν ένα σημείο σταθμός. Την επόμενη ημέρα σύσσωμος ο οικονομικός τύπος έκανε λόγω για αύξηση των επιτοκίων στα μέσα του 2015.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση τα συμπληρωματικά έγγραφα της FOMC, το έτος 2015 ως έτος πρώτης αύξησης των επιτοκίων συγκέντρωνε πάνω από 50% των ψήφων των μελών της επιτροπής ήδη από το Σεπτέμβριο του 2012 και σταθερά πάνω 80% από τις αρχές του 2014.
Στη συνεδρίαση του Μαρτίου η FOMC πήγε ένα βήμα παραπέρα λέγοντας ότι αν τα εισερχόμενα οικονομικά στοιχεία δείξουν «ταχύτερη πρόοδο» τότε τα επιτόκια θα αυξηθούν «νωρίτερα του αναμενόμενου».
Εκτίμησε επίσης ότι είναι «απίθανη η αύξηση των επιτοκίων των Απρίλιο» ενώ η κα. Yellen διασκέδασε τις εντυπώσεις που προκλήθηκαν από την αφαίρεση της λέξης «υπομονετική» από την επίσημη ανακοίνωση της Επιτροπής. Την ίδια στιγμή, 15 από τα 17 μέλη της Επιτροπής θεωρούσαν ότι η αύξηση των επιτοκίων θα συμβεί το 2015.
Τον Ιούνιο, η Επιτροπή ανέφερε ότι έχει πλέον «αιτιολογημένη αυτοπεποίθηση» ότι ο πληθωρισμός θα κυμανθεί κοντά στο 2% μεσοπρόθεσμα. Συνακόλουθα, η κα. Yellen στη εισήγησή της υπογράμμισε ότι μια αρχική αύξηση των επιτοκίων δεν θα πρέπει να «υπερεκτιμηθεί» και ότι η νομισματική πολιτική θα συνεχίσει να παραμένει «ιδιαιτέρως διευκολυντική».
Στη συνάντηση του Ιουλίου, η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα την διατήρηση των επιτοκίων στο ίδιο εύρος ενώ δεν υπήρξαν σαφείς ενδείξεις ότι η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να συμβεί τον Σεπτέμβριο.
Πράγματι, στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου η Επιτροπή έμεινε στο ίδιο μήκος κύματος. Καίτοι οι συνθήκες της αγοράς εργασίας είχαν βελτιωθεί, ο πληθωρισμός συνέχιζε να κινείται κάτω του στόχου εν μέρει αντανακλώντας τη μείωση των τιμών ενέργειας και εισαγωγών. Μολονότι, σύμφωνα με την Επιτροπή, η εν λόγω πίεση στον πληθωρισμό θα ξεθωριάσει με την πάροδο του χρόνου, εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την οικονομική δραστηριότητα των ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά, κα. Yellen υποστήριξε ότι μια «σημαντική πλειοψηφία» των μελών συνεχίζει να θεωρηθεί ότι η αύξηση των επιτοκίων θα συμβεί το 2015.
Η αλλαγή της διατύπωσης στην ανακοίνωση του Οκτωβρίου της Επιτροπής είναι χαρακτηριστική. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή αντικατέστησε την έκφραση «Για τον καθορισμό της διάρκειας διατήρησης των επιτοκίων σε αυτό το εύρος» με την έκφραση «Για τον καθορισμό του εάν θα είναι κατάλληλη η αύξηση των επιτοκίων στην επόμενη συνεδρίαση» εκπέμποντας ένα σαφές μήνυμα προς την κατεύθυνση της αλλαγής της νομισματικής πολιτικής.
Λίγο αργότερα, στις αρχές Δεκεμβρίου, η κα. Yellen μιλώντας στο Αμερικανικό Κογκρέσο τόνισε ότι το ποσοστό ανεργίας της Αμερικανικής οικονομίας είναι κοντά στη διάμεσο των πρόσφατων εκτιμήσεων των μελών της Επιτροπής του «κανονικού» ποσοστού ανεργίας στη μακροπρόθεσμη περίοδο.
Σημείωσε ότι το πραγματικό ΑΕΠ στο πρώτο εννιάμηνο του 2015 έχει αυξηθεί με «μετριοπαθή» ρυθμό ενώ ότι οι πραγματικές δαπάνες του ιδιωτικού τομέα έχουν αυξηθεί εντονότερα.
Αναφερόμενη στον πληθωρισμό, η κα. Yellen αιτιολόγησε εν μέρει το χαμηλό ποσοστό στην άνοδο του δολαρίου ωστόσο διαπίστωσε ότι παραμένει «κάπως» χαμηλότερου του στόχου.
Εστιάζοντας στη νομισματική η κα. Yellen ανέλυσε το τι θα σήμαινε αύξηση των επιτοκίων δεχόμενη την αβεβαιότητα στην οικονομία υπογραμμίζοντας όμως και τους επιπτώσεις που θα είχε μια καθυστερημένη αλλαγή της νομισματικής πολιτικής.
Συνοψίζοντας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι από το Σεπτέμβριο του 2014 μέχρι και σήμερα η Επιτροπή έχει κινηθεί βήμα προς βήμα στην κατεύθυνση της αλλαγής της νομισματικής πολιτικής ενώ μέχρι και τη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου η πλειοψηφία των μελών της Επιτροπής θεωρούσε ότι η αύξηση των επιτοκίων θα συμβεί εντός του 2015.
Επομένως, όλα δείχνουν ότι η ερχόμενη Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου θα αποτελέσει την ημέρα ορόσημο της αλλαγής της νομισματικής πολιτικής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Άλλωστε, η παγκόσμια οικονομία έχει πλέον προετοιμαστεί και αναμένει από στιγμή σε στιγμή την πρώτη αύξηση των επιτοκίων ύστερα από 7 χρόνια.
*Ο Χάρης Νταντάνης σπούδασε Χρηματοοικονομικά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο University of Illinois. Έχει ερευνήσει θέματα διαχείρισης επενδύσεων με έμφαση την Ελληνική οικονομία. Είναι συνδεδεμένο μέλος των κοινοτήτων Ελλάδος και Βοστώνης του CFA Institute.
στο 