Πλασματικά έτη: Αναλυτικός οδηγός για την εξαγορά τους – Ποιους συμφέρει

Αναλυτικός οδηγός για δημοσίους υπαλλήλους, μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα και ελεύθερους επαγγελματίες που θέλουν να συνταξιοδοτηθούν έως και επτά έτη νωρίτερα.

Της ΑΡΓΥΡΩΣ Κ. ΜΑΥΡΟΥΛΗ – ΠΗΓΗ: Realnews

Περισσότεροι από 30.000 ασφαλισμένοι μπορούν να κάνουν χρήση των πλασματικών ετών και να αποχωρήσουν από την αγορά εργασίας έως και επτά χρόνια νωρίτερα, συμπληρώνοντας 40 έτη ασφάλισης στα 62 έτη. Εργαζόμενοι σε δημόσιο και σε ιδιωτικό τομέα, ελεύθεροι επαγγελματίες, ακόμη και όσοι έχουν συμπληρώσει ήδη πολυετή ασφαλιστικό βίο, έχουν το δικαίωμα να αναγνωρίσουν συγκεκριμένους χρόνους που δεν έχουν καταβληθεί εισφορές με εξαγορά, ώστε είτε να κατοχυρώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα είτε να αυξήσουν τον συνολικό χρόνο ασφάλισης για να λάβουν πλήρη σύνταξη.

Τα πλασματικά έτη χρησιμοποιούνται ευρέως μετά την πλήρη εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου το 2016, καθώς χιλιάδες ασφαλισμένοι αναγκάστηκαν να παρατείνουν τον εργασιακό τους βίο προκειμένου να μην υποστούν σημαντικές μειώσεις στο ποσό της σύνταξής τους ή να μη χάσουν το δικαίωμα να συνταξιοδοτηθούν σε μικρότερη ηλικία. Η νομοθεσία προβλέπει τη δυνατότητα εξαγοράς έως και επτά πλασματικών ετών, με προϋποθέσεις που εξαρτώνται από τον χρόνο ασφάλισης, την ηλικία και τον ασφαλιστικό φορέα στον οποίο υπάγεται ο ενδιαφερόμενος. Καθίσταται, λοιπόν, σαφές πως για έναν σημαντικό αριθμό εργαζομένων η αξιοποίηση των πλασματικών ετών μπορεί να σημαίνει διαφορά ακόμη και πέντε ετών για την έξοδο στη σύνταξη.

Όπως επισημαίνει στη Realnews ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος, οι ασφαλισμένοι μπορούν να υποβάλουν αίτηση εξαγοράς ή αναγνώρισης πλασματικών χρόνων με σκοπό την κατοχύρωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος οποιαδήποτε χρονική στιγμή, είτε άμεσα, είτε μεταγενέστερα, είτε με την υποβολή αίτησης συνταξιοδότησης, ανεξάρτητα από το έτος και τον χρόνο που επιθυμούν να συνταξιοδοτηθούν.

Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι ο ασφαλισμένος μπορεί να επιλέξει πότε επιθυμεί να κατοχυρώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης, αρκεί να συμπληρώνει τις προβλεπόμενες ημέρες ή τα έτη ασφάλισης με τη βοήθεια των αναγνωριζόμενων χρόνων. Για παράδειγμα, γονείς ανηλίκων που μετρούν σήμερα 35 έτη εργασίας και χρειάζονται 37 για να συνταξιοδοτηθούν με τα όρια του 2011, μπορούν να αξιοποιήσουν πλασματικά έτη τέκνων και στρατιωτικής θητείας ή σπουδών, ώστε να «κλειδώσουν» αναδρομικά το παλαιότερο όριο ηλικίας.

Κόστος εξαγοράς

Το κόστος της εξαγοράς διαφέρει σημαντικά ανάλογα με τον φορέα ασφάλισης. Συγκεκριμένα:

• Στο Δημόσιο, ανάλογα με το έτος υποβολής της σχετικής αίτησης, το κόστος μπορεί να είναι από 6,67% έως 20% των συντάξιμων αποδοχών.
• Στον ιδιωτικό τομέα το κόστος ανέρχεται στο 20% επί των μεικτών αποδοχών του τελευταίου μήνα πριν από τον μήνα υποβολής της σχετικής αίτησης.
• Στους αυτοαπασχολούμενους και στους ελεύθερους επαγγελματίες ανέρχεται στο επίπεδο της εισφοράς κύριας σύνταξης της ασφαλιστικής κατηγορίας που έχει επιλεχθεί το έτος υποβολής της αίτησης εξαγοράς.

Η εξόφληση μπορεί να γίνει είτε εφάπαξ είτε με δόσεις. Η επιλογή της εξόφλησης με παρακράτηση από τη σύνταξη γίνεται μόνο στην περίπτωση που ο ασφαλισμένος επιλέξει να υποβάλει την αίτηση εξαγοράς μαζί με την αίτηση συνταξιοδότησης. Για τους δημοσίους υπαλλήλους -και μόνο γι’ αυτούς- η εξόφληση του κόστους των πλασματικών ετών γίνεται με παρακράτηση από τη σύνταξη, καθώς δεν είναι εφικτή η έκδοση σχετικών αποφάσεων εξαγοράς νωρίτερα.

Όσον αφορά τους ελεύθερους επαγγελματίες, αν το κόστος εξαγοράς είναι μεγαλύτερο των 20.000 ευρώ, τότε θα πρέπει το υπόλοιπο να καταβληθεί εφάπαξ. Επίσης, αν υπάρχουν οφειλές που πρέπει να παρακρατηθούν από τη σύνταξη, τότε αθροίζεται και ο χρόνος για την εξόφληση των πλασματικών ετών. Στους εργαζομένους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, στους ελεύθερους επαγγελματίες και στους αυτοαπασχολούμενους μπορούν να αναγνωριστούν επί πληρωμή η στρατιωτική θητεία, οι γονικές άδειες ανατροφής παιδιών, ο χρόνος σπουδών, τα διαστήματα ανεργίας ή απεργίας, ο πλασματικός χρόνος τέκνων, καθώς και η πενταετής μάχιμη υπηρεσία για τους ενστόλους.

Στον ιδιωτικό τομέα αναγνωρίζεται και ο χρόνος επιδοτούμενης ασθένειας ή ανεργίας έως 300 ημέρες, χωρίς εξαγορά. Στο Δημόσιο, οι χρόνοι αυτοί δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεμελίωση δικαιώματος. Αντίθετα, οι χρόνοι για τους οποίους καταβάλλεται εξαγορά με εισφορές προσμετρώνται τόσο για τη θεμελίωση όσο και για την προσαύξηση της ανταποδοτικής σύνταξης.

Όπως επισημαίνει ο Δ. Ρίζος «οι πλασματικοί χρόνοι για δωρεάν αναγνώριση δεν χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ποσού της σύνταξης και την προσαύξηση αυτού, σε αντίθεση με τους χρόνους για τους οποίους γίνεται εξαγορά με καταβολή εισφορών. Έτσι, αν κάποιος κάνει χρήση του χρόνου επιδοτούμενης ανεργίας στο ποσό της σύνταξής του, ο υπολογισμός γίνεται με έναν χρόνο λιγότερο».

Κατηγορίες

Η χρήση των πλασματικών ετών συμφέρει τους ασφαλισμένους σε όλους τους φορείς ασφάλισης. Κυρίως όμως:

• Γονείς ανηλίκων ή τριτέκνους στο Δημόσιο που με τη χρήση αυτών κατοχυρώνουν αναδρομικά το 2010, το 2011 ή το 2012.
• Μητέρες ανηλίκων στο ΙΚΑ που συμπληρώνουν με την εξαγορά 5.500 ημέρες αναδρομικά το 2010 ή το 2011 για την κατοχύρωση του δικαιώματος.
• Μητέρες ανηλίκων σε ΔΕΚΟ – τράπεζες που συμπληρώνουν αναδρομικά 25ετία το 2011 ή το 2012.
• Ανδρες και γυναίκες δημοσίους υπαλλήλους για τη συμπλήρωση 35ετίας ή 36ετίας ή 37ετίας.
• Ασφαλισμένους σε ΕΤΑΑ (Νομικών – ΤΣΜΕΔΕ – ΤΣΑΥ) ή ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ – ΤΑΕ – ΤΣΑ) για τη συμπλήρωση 40 ετών ασφάλισης.
• Ασφαλισμένους όλων των ταμείων και του ΟΓΑ που συμπληρώνουν 40ετία με την εξαγορά για τα 62 έτη.
• Ασφαλισμένους στα βαρέα για συμπλήρωση των λοιπών προϋποθέσεων

Για όλες τις παραπάνω κατηγορίες η εξαγορά συμφέρει, εφόσον συμπληρώνονται όλες οι προϋποθέσεις, ώστε ο ασφαλισμένος να μπορεί είτε να κατοχυρώσει δικαίωμα είτε να συνταξιοδοτηθεί.

Ανταποδοτική σύνταξη

Οι πλασματικοί χρόνοι χρησιμοποιούνται εκτός από την κατοχύρωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος και στον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης. Το ποσό που έχει καταβληθεί για την εξαγορά χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό του μέσου όρου των «συντάξιμων αποδοχών» και τα έτη καθαυτά χρησιμοποιούνται για τον συντελεστή αναπλήρωσης της ανταπόδοσης.

Οι πλασματικοί χρόνοι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προσαύξηση και μόνο της σύνταξης. Η λειτουργία τους αφορά πρώτα την κατοχύρωση και κατόπιν την προσαύξηση της σύνταξης. Ετσι, πλασματικοί χρόνοι που εξαγοράζονται με σκοπό μόνο την προσαύξηση δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ενώ το ποσό που δαπανάται για την εξαγορά δεν επιστρέφεται, καθώς ο ασφαλισμένος υπογράφει σχετική υπεύθυνη δήλωση ότι αν δεν χρησιμοποιηθεί δεν δικαιούται σχετικής επιστροφής.

Για τον σκοπό αυτόν, οι εξαγορές των πλασματικών ετών είθισται να γίνονται λίγο πριν από την υποβολή αίτησης συνταξιοδότησης και μόνο εφόσον ο ασφαλισμένος είναι σίγουρος ότι θα λειτουργήσουν υπέρ της κατοχύρωσης δικαιώματος αλλά και προσαύξησης της σύνταξης.

Η εξαγορά πλασματικών ετών σε χαμηλό κόστος επηρεάζει τη σύνταξη αναλόγως με τα συνολικά έτη ασφάλισης αλλά και τις αποδοχές του ασφαλισμένου. Η κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και δεν υφίσταται ενιαίος κανόνας. «Ο ισχυρισμός που έχει διατυπωθεί ότι δήθεν η εξαγορά πλασματικών ετών με χαμηλό κόστος οδηγεί σε χαμηλή σύνταξη είναι ανεδαφικός και λανθασμένος», αναφέρει ο Δ. Ρίζος.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Δημόσιος υπάλληλος Π.Ε., τρίτεκνος, έχει κάνει αίτηση εξαγοράς πέντε πλασματικών ετών το 2016 και μπορεί να συνταξιοδοτηθεί σήμερα που έχει συμπληρώσει 35 έτη ασφάλισης. Τον συμφέρει η εξαγορά ή όχι; Αν δεν εξαγόραζε, οι συντάξιμες αποδοχές του θα ήταν 1.650 ευρώ, δηλαδή σύνταξη 1.001 ευρώ. Με την εξαγορά, η συντάξιμη βάση μειώνεται στα 1.419 ευρώ, αλλά ο συντελεστής αναπλήρωσης ανεβαίνει στο 50%, με αποτέλεσμα να λάβει σύνταξη 1.094 ευρώ. Η προσαύξηση των 93 ευρώ αποσβένει τη δαπάνη των 6.540 ευρώ σε λιγότερο από τέσσερα έτη.
• Ελεύθερος επαγγελματίας ασφαλισμένος στην πρώτη ασφαλιστική κατηγορία θα υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2025 με την εξαγορά πέντε πλασματικών ετών και τη συμπλήρωση 40 ετών ασφάλισης. Τον συμφέρει η εξαγορά ή όχι; Οι συντάξιμες αποδοχές του χωρίς εξαγορά είναι 1.240 ευρώ, ενώ το κόστος της εξαγοράς ανέρχεται σε 180 ευρώ μηνιαίως. Με την εξαγορά, η σύνταξή του διαμορφώνεται στα 912 ευρώ και του επιτρέπει άμεση αποχώρηση με πλήρη παροχή.

Διαβάστε το δημοσίευμα της Realnews

Διαβάστε το δημοσίευμα της Realnews